Geóide nədir?
Geóide, dünyanın çekim qüvvəsi, yerdövrəyi hərəkəti və digər təsirlərdən (kül, dalğa v.s.) azad olaraq okean sathının alacağ formadır. Bu sath qitələrdə daxili dövlətlər arasında xeyali dövlət sathı kimi davam edir. Bu sath, dünyanın yüzey xüsusiyyetlərinin dəqiq hündürlüyünü ölçmək üçün istifadə olunan bir müraciyyet sathıdır. Dünyanın şurasını, ölçülmesini və Əhemiyyetini müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan el mi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sah nişin müvafiq olaraq geodeziya adlanan elmi sahnişindir.
Geoidin tərif və xüsusiyyetlri
Geóide, dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Dünyanın çekim qüvvәsinә hәr y Geóide, dünyanın çekim qüvvәsinә hәr yerdә dikdir. Bu səbəbdən, geoidin şəkli və ölçüsü dünyanın çekim qüvvәsinin dağılımına asılıdır. Dünyanın çekim qüvvәsi isə dünyanın kütləsini və onun içindəki sıxlıq fərqliliyini əks etdirir. Beləliklə, geoidin şəkli və ölçüsü dünyanın iç quruluşu haqqında mühüm məlumatlar verir.
geoid nədir
Geoidin şəkli və ölçüsü
Geoidin şəkli düzgün bir sfera bənzəmirsе. Geoidin ən yüksək nöqtәsi Himalay dağlarının altında, ən aşağı nöqtәsi isә Mariana çuxurunun altında yerlәşir. Bu iki nöqtә arasındakı fәrq é tәqribәn 21 km-dir.Geoidin ölçüsünü é ә raio geóideu adlanan bir miqdarla ifadә edirlәr. Geoid radiusu, geoidin mәrkәzindәn geoid sathına olan mәsafәdir. Geóide radiusunun orta dәyәri é ә tәqribәn 6.371 km-dir. Geoid radiusu hәr yerdә eyni deyil, çünki geoid satı düzgün deyil. Geóide radiusu ekvatora yaxın bölgәlәrdә daha böyük, qutuplara yaxın bölgәlәrdә é daha kiçikdir.
Geoidin təyinatı və əhemiyyeti
Geoidin təyinatı, dünyanın yüzey xüsusiyyetlәrinin dövrƏsiyyetini vƏ hündürlüyünü ölçmƏk üçün vacibdir. Geóide satı, yerdövrƏsiyyetinin sıfır hündürlük nöqtƏsi kimi qƏbul edilir. Bu sathdan yuxarıda olan nöqtƏlƏrin hündürlük dƏyƏri müsbƏt, aşağıda olan nöqtƏlƏrin isƏ mƏnfi olur. Geoid sathından olan mƏsafƏni ölçmƏk üçün isƏ ortometrik hündürlük adlanan bir miqdar istifadƏ olunur. Ortometrik hündürlük, geoid sathından bir nöqtƏnin çekim qüvvƏsinƏ dik olan xƏtt boyunca olan mƏsafƏdir.
Geoidin Əhemiyyeti isƏ yalnız yerdövrƏsiyyetinin ölçülmƏsindƏ deyil, haminin zamanda dünyanın iç quruluşu, kütlə sıxlığı, qüvvə anomaliları vƏ digər mühit parametrlari haqqında mälum em vermƏsindƏdir. Geóide, dünyanın çekim qüvvƏsinin dağılımını göstǝrir ki, bu da dünyanın kütlǝsinin vǝ onun içindǝki sıxlıq fǝrqliliyinin nǝticǝsidir. Belǝliklǝ, geoidi tǝdqiq etmǝklǝ dünyanın iç quruluşu haqqında Geoidi tədqiq etməklə dünyanın iç quruluşu haqqında fikir əldə etmək mümkündür. Məsələn, geoidin ən yüksək nöqtəsi olan Himalay dağlarının altında dünyanın çekim qüvvəsi azalır. Bu isə orada kütlə sıxlığının az olduğunu göstərir. Bu da Himalay dağlarının yüksəkliyinin səbəbinin dünyanın manto qatında olan konveksiya hərəkətləri olduğunu təsdiqləyir.
Geoidin tədqiqi və hesablanması
Geoidin tədqiqi və hesablanması, geodeziyanın ən mürəkkəb və ən vacib sahələrindən biridir. Geoidin tədqiqi və hesablanması üçün müxtəlif metodlar vardır. Bu metodlar arasında yerüstü, yeraltı, hava və peyk ölçümlәri, yerçekimi anomaliları, sfarik harmoniklәr vә digәr elmi modellәr istifadә olunur.
Geoidin müxtәlif metodlarla ölçülmәsi
Geoidin ölçülmәsi üçün Ən Əsas metodlar aşağıdakılardır:
Yerüstü ölçümlәri: Bu metodda, yerüstündәki müxtәlif nöqtәlәrdәn geoid satına olan ortometrik hündürlük dәyәrlәri ölçülür. Bu ölçmәlәr üçün isә nivelman adlanan bir proses istifadә olunur. Nivelman, iki nöqtә arasındakı hündürlük fәrqini ölçmәk üçün istifadә olunan bir metoddur. Nivelman üçün isә nivelir adlanan bir alәt istifadә olunur. Nivelir, bir nöqtәdәn digәrinә bir paralelo xƏtt çƏkmƏyƏ imkan verƏn bir optik allƏtdir.
Yeraltı ölçümlәri: Bu metodda, yeraltındakı müxtƏlif nöqtƏlƏrdƏn geoid sathına olan ortometrik hündürlük dƏyƏrlƏri ölçülür. Bu ölçmƏlƏr üçün isƏ gravimetr adlanan bir alƏt istifadƏ olunur. Gravimetr, bir nöqtƏdƏki yerçekimi qüvvƏsinin dƏyƏrini ölçmƏyƏ imkan verƏn bir alƏtdir.
Hava ölçümlǝri: Bu metodda, hava vasitǝsi ilǝ uçuş edǝrǝk yer sathından gǝloid sathına olan ortometrik hündürlük dǝyǝrlǝri ölçülür. Bu ölčmǝlǝr üçün isǝ barometr, radar altimetr vǝ ya lazer altimetr kimi alǝtlǝr istifadǝ olunur. Barometr, atmosfer tǝzyiqini ölçmǝyǝ imkan verǝn bir alǝtdir. Radar altimetr, yer satından uçuş yüksǝkliyini ölçmǝyǝ imkan ver Radar altimetr, yer satından uçuş yüksəkliyini ölçməyə imkan verən bir alətdir. Lazer altimetr isə yer satından gələn lazer işıqlarının geri qayıdışını ölçməyə imkan verən bir alətdir.
Peyk ölçümlәri: Bu metodda, dünyanın orbitindә fırladılmış peyklәrdәn gәloid satına olan ortometrik hündürlük dәyәrlәri ölçülür. Bu ölçmәlәr üçün é GPS/GNSS, Doppler vә ya SLR kimi alәtlәr istifadә olunur. GPS/GNSS, rádio peyklәrdәn gәlәn siqnallarının vaxtını vә mәsafәsini ölçmәyә imkan verәn bir sistemdir. Doppler, rádio peyklәrdәn gәlәn siqnallarının tezliyinin dәyişmәsini ölçmәyә imkan verәn bir metoddur. SLR é peyklәrdәn gәlәn lazer işıqlarının geri qayıdışını ölçmәyә imkan verәn bir sistemdir.
Geoidin zamanla dəyişməsi
Geoidin şəkli və ölçüsü sabit deyil, zamanla dəyişir.Bu dəyişikliklərin səbəbləri isə dünyanın iç və xarici prosesləridir. Dünyanın iç prosesləri arasında manto konveksiyası, çekirdek-manto qavşağı, tektonik plitaların hərəkəti və vulkanizm sayıla bilər. Dünyanın xarici prosesləri arasında isə okean akıntıları, buzulların əriməsi və birləşməsi, atmosfer təzyiqi və klimat dəyişiklikləri sayıla bilər. Bu proseslər nəticəsində dünyanın kütlǝsi vǝ onun içindǝki sıxlıq fǝrqliliyi dǝyişir, bu da gǝloidin şǝklini vǝ ölçüsünü tǝsir edir.
Geoidin sfarik harmoniklǝrlǝ tǝsviri
Geoidin şǝklini vǝ ölçüsünü tǝsvir etmǝk üçün sfarik harmoniklǝr adlanan bir matematik metoddan istifadǝ olunur. Sfarik harmoniklǝr, düzgün bir sferanın yüzeyindǝki funksiyaların törƏmƏsidir. Sfarik harmoniklǝrlƏ tƏsvir edilmiş gƏloid modelinƏ isƏ gƏloid potensialı adlanır. GƏloid potencialı, dünyanın çekim qüvvƏsinin dağılımını göstƏrir. GƏloid potencialının dƏyƏri hƏr yerdƏ eyni deyil, çünki dünyanın çekim qüvvƏsi hƏr yerdƏ eyni deyil.
Geóide vƏ digƏr mühitlƏrin ƏlaqƏsi
Geóide, dünyanın çekim qüvvƏsinin dağılımını Geóide, dünyanın çekim qüvvəsinin dağılımını göstərir. Bu səbəbdən, geóide və digər mühitlərin əlaqəsi çox güclüdür. Geóide və GPS/GNSS, geóide və kütlə sıxlığı, geóide və qüvvə anormalıları kimi bəzi əlaqələri aşağıda izah edirik.
Geóide e GPS/GNSS
GPS/GNSS, peyklərdən gələn rádio siqnallarının vaxtını və məsafəsini ölçməyə imkan verən bir sistemdir. Bu sistem, dünyanın mərkəzindən gelen xeyali bir sfera olan WGS84 elipsoidi ilə işləyir. WGS84 elipsoidi, dünyanın şurasını tǝsvir etmǝk üçün istifadǝ olunan bir standart modeldir. WGS84 elipsoidi, geoiddәn fәrqli olaraq, düzgün bir şәkli vә ölçüsü olan bir sferadır.
GPS/GNSS ilә ölçülәn hündürlük dәyәri é ә elipsoidik hündürlük adlanır. Elipsoidik hündürlük, WGS84 elipsoidinin mәrkәzindәn bir nöqtәnin çekim qüvvәsinә dik olan xƏtt boyunca olan mƏsafƏdir. Elipsoidik hündürlük, ortometrik hündürlükdәn fәrqli olaraq, geoid sathından deyil, elipsoid sathından hesablanır.Bu sƏbƏbdƏn, GPS/GNSS ilƏ ölçülƏn hündürlük dƏyƏri gƏloid ilƏ uyğun gƏlmir. Bu uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün isƏ gƏloid undulasiyası adlanan bir miqdar istifadƏ olunur. GƏloid undulasiyası, WGS84 elipsoidi ilә gƏloid satı arasındakı fƏrqdir. GƏloid undulasiyasını ƏlavƏ etmǝklǝ ortometrik hündürlük dƏyƏri ƏldƏ edilir.
Geóide vǝ kütlǝ sıxlığı
Geóide vǝ kütlǝ sıxlığı arasında da güclü bir ǝlaqǝ var. Geoidin şǝkli vǝ ölçüsü dünyanın çekim qüvvǝsinin dağılımına asılıdır. Dünyanın çekim qüvvǝsi isǝ dünyanın kütlǝsini vǝ onun içindǝki sıxlıq fǝrqliliyini ǝks etdirir. Belǝliklǝ, geoidi tǝdqiq etmǝklǝ dünyanın kütlǝ sıxlığının xaritasını çıxarmaq mümkündür.
Kütlǝ sıxlığı xaritası, dünyanın iç quruluşu haqqında mühüm mälumatlar verir. M Kütlə sıxlığı xaritası, dünyanın iç quruluşu haqqında mühüm məlumatlar verir. Məsələn, kütlə sıxlığı xaritası ilə dünyanın manto qatında olan konveksiya hərəkətləri, çekirdek-manto qavşağı, tektonik plitaların yerləşməsi və hərəkəti, vul kanik fəaliyyət və digər proseslər haqqında fikir əldə etmək mümkündür.
Geóide və qüvvə anormalıları
Geóide və qüvvə anormalıları arasında da güclü bir əlaqə var. Qüvvə anormalıları, dünyanın çekim qüvvәsinin orta dәyәrindәn olan fәrqlәrdir. Qüvvә anormalıları, dünyanın kütlәsini vә onun içindәki sıxlıq fәrqliliyini әks etdirir. Belәliklә, qüvvә anormalıları ilә gәloidin şәkli vә ölçüsü arasında bir uyğunluq mövcuddur.
Qüvvә anormalıları, dünyanın yüzeyindәki vә ya yeraltındakı müxtәlif nöqtәlәrdәn ölçülür. Qüvvә anormalılarını ölçmәk üçün é gravimetr kimi alәtlәr istifadә olunur. Qüvvә anormalılarının xaritasını çıxarmaq isә dünyanın iç quruluşu, kütlǝ sıxlığı, tektonik plitalar, vulkanizm vǝ digǝr proseslǝr haqqında mühüm mälumatlar verir.
NƏticƏ
Bu mƏqalƏdƏ gƏloid nƏdir, onun tƏrif vƏ xüsusiyyƏtlƏri, tƏdqiqi vƏ hesablanması, vƏ digƏr mühitlƏrin ƏlaqƏsi haqqında mälumat verildi. GƏloid, dünyanın çekim qüvvƏsinin dağılımını göstƏrƏn bir müraciyyet sathıdır.GƏloidin tƏdqiqi vƏ hesablanması üçün müxtƏlif metodlar istifadƏ olunur. GƏloid vƏ GPS/GNSS, gƏloid vƏ kütlǝ sıxlığı, gƏloid vƏ qüvvǝ anormalıları kimi bazi ǝlaqǝlǝr isǝ geodeziyanın ǝn vacib sahǝlǝrindǝndir.
Perguntas frequentes
GƏloid nƏ üçün vacibdir? GƏloid vacibdir, çünki o dünyanın yüzey xüsusiyyetlǝrinin dövrǝsiyyetini vǝ hündürlüyünü ölçmǝk üçün istifadǝ olunan bir sıfır hündürlük nöqtǝsi kimi qǝbul edilir. Haminin zamanda o dünyanın iç quruluşu, kütlǝ sıxlığı, qüvvǝ anormalıları vǝ digǝr mühit parametrlari haqqında mälumat vermǝk üçün dǝ vacibdir.
GƏloid nec p>gəloid modeli ilə yerdövrəsiyyetinin ölçülməsi, yüzey xüsusiyyetlərinin hündürlük dəyərlərinin hesablanması, GPS/GNSS ilə yer mövqelərinin təyin edilməsi, kütlə sıxlığı xaritasının çıxarılması, qüvvvə anomalilarının tədqiq edilməsi kimi birçox mühüm və maraqlı məsələlər həll olunur. Gəloid modeli, dünyanın çekim qüvvəsinin dağılımını və onunla əlaqəli olan buttün mühit parametrlərini göstərən bir elmi modeldir.
Bu məqalədə gəloid nədir, onun tərif və xüsusiyyətləri, tədqiqi və hesablanması, və digər mühitlərin əlaqəsi haqqında mälumat verildi. Göründüyü kimi, gəloid dünyanın çoxmövqeli bir obyekti və geodeziyanın Ən vacib sahǝlǝrindǝndir. GƏloid haqqında daha çox öyrƏnmƏk istƏyirsinizsƏ, aşağıdakı suallara cavab tapa bilƏrsiniz. 0517a86e26